تاریخچه حزب ایران

این مقاله تاریخچه حزب ایران به قلم زنده یادان مهندی علیقلی بیانی و مهندس نظام الدین موحد، دو نفر از بنیانگذاران  در نشریه حافظ در شصتمین سال تاسیس حزب ایران منتشر شده است.

شصتمین سال تأسیس حزب ایران را به همه هم مسلکان و عموم یاران آزاده تبریک می گوییم و به روح آن عده از موسسین و اعضایی که در بین ما نیستند درود می فرستیم.

واقعه‌ی دردناک سوم شهریور ۱۳۲۰ و یورش متفقین به ایران، در خاطره ی عموم مردم این کشور باقی و فراموش نشدنی است و به یاد داریم و یا خوانده ایم که در اثر هجوم سربازان خارجی از شمال و جنوب به ایران عزیز به بهانه همکاری با آلمان هیتلری، چگونه آرامش صوری این ملت را به هم ریخت و چه مشکلات خانمان براندازی که ره‌آورد هجوم بیگانه بود در ایران به وجود آورد، مردم ایران بهت زده متوجه بی خبری از وضع مملکت و مسائل فردی و اجتماعی و هیجانات روحی ناشی از اشغال مملکت و اوضاع رقت بار آن شدند.

به هم پاشیدگی اوضاع مملکت پس از حمله روس و انگلیس به ایران باعث شد تا نقایص و مصایب ناشی از حکومت دیکتاتوری برملا گردد، احساسات ملی سخت جریحه دار شده بود، کشورهای متجاوز هرکدام نارضایتی‌های مردم را مشاهده کردند. مشاهده این به هم ریختگی، میهن پرستان و علاقه مندان و خیرخواهان را به فکر چاره جویی واداشت. اعتصاب سراسری مهندسین و موفقیت آن نشان داد که چاره و علاج دردها همفکری و وحدت تشکیلات است.

حزب توده به رهبری عده ای معروف به ۵۳ نفر فعالیت خود را آغاز کرد و در اولین جلسه ابتدایی آنها نماینده سفارت روسیه حضور یافت و خط مبارزه آنها را روشن کرد. عده ای حدود ۲۵ نفر از بهترین و منطقی‌ترین و صالح ترین جوانان وطن دوست و تحصیلکرده از حقوقدان، مهندس، پزشک، ادیب، بازاری و دموکرات دلسوز و آشنا به مملکت به حکم احساسات پاک میهنی و بشردوستی بدون هیچ گونه قصد و غرضی که معتقد به تحزب و تشکل بودند و عقیده داشتند دموکراسی بدون حزب ممکن نیست، دور هم جمع شدند و شالوده تأسیس حزبی را ریخته و پس از چند جلسه توافق در مرامنامه و ایدئولوژی حزب کلمه مقدس 《ایران》 را برای نام حزب برگزیدند و تصمیم به ایجاد یک سازمان ایدئولوژیک گرفتند. دامن همت برای توسعه آن به کمر بستند، خوشبختانه ندای کمک آنها در روشنفکران اثر کرد و جواب لبیک دادند.

نام شورانگیز و مقدس 《ایران》 را از آن جهت برای حزب اختیار کردند که مصمّم بودند برای اولین بار بعد از وقایع شهریور ۱۳۲۰، در این سرزمین حزبی را بنیان گذارند که غیر از حفظ مصالح ملت ایران مقصود دیگری نداشته باشد و طبق روال کشورهای بزرگ و دمکرات نام حزب بیان کننده عقاید اصلی و سیاسی حزب باشد و تا آخرین دقایق حیات سیاسی خود با شعار زنده‌ی 《جاوید باد ایران》 معتقد به فداکاری در راه عظمت و سربلندی ایران باشند و 《برای ایران، با فکر ایران، به دست ایرانی》 بنای یک آینده روشن و یک زندگی افتخار آمیز را که توأم با 《کار، داد، آزادی》 باشد این ملت اصیل پی‌ریزی کنند و این مرام را برای خود برگزیدند.

مرام حزب ایران:

۱- از لحاظ سیاسی، حفظ استقلال کامل کشور و پشتیبانی از اصول دموکراسی؛

۲- از لحاظ اقتصادی، استقرار عدالت اجتماعی کوشش در بهبود وضع مادی ملت از راه توسعه کشاورزی و صنعت و بهره‌برداری از جمیع منابع ثروت مملکت؛

۳- از لحاظ اجتماعی، تهذیب اخلاق و تعمیم فرهنگ و تامین بهداشت عمومی.

پس از تاسیس رسمی در تاریخ ۱۳۲۳/۲/۱۵، حزب مورد اقبال روشنفکران وطن پرست قرار گرفت. شخصیتهای سیاسی و ملی و شاخصی چون اللهیار صالح، سید باقر کاظمی، حسین نقوی، ارسلان خلعتبری، و عده ای دیگر به حزب رو آوردند و در سلک موسسین حزب قرار گرفتند. مرام و نظرات و موسسین حزب همگی مورد تایید و اغلب تقدیر شادروان دکتر محمد مصدق، ستاره ی درخشان تاریخ معاصر ایران، قرار گرفت و در دوره چهاردهم مجلس که رفقای حزبی ما که یک فراکسیون تشکیل دادند، با ایشان همکاری می‌کردند.

حزب توده که خود را پرچمدار حمایت از مستضعفان و کارگران می دانست و برای خود یک حق انحصاری طالب بود، با مشاهده هجوم روشنفکران به حزب ایران و مشاهده سوسیالیسمِ حزب ایران که پناهگاه طبقات محروم ایرانی بود، حزب ایران را سد بزرگی در راه پیشرفت منویات خود انگاشت و از کارشکنی نسبت به حزب ایران خودداری نکرد و هر کس دیگر را که داعیه‌ی طرفداری از رنجبران و زحمتکشان داشت، عامل ارتجاع به شمار می آورد. به همین علت اعضای حزب ایران را که پیرو اصول دموکراسی و سوسیالیسم ( سوسیال-دموکراسی) و مخالف دیکتاتوری صنفی بودند، مرتجع می‌شناخت.

بنیان گذاران اولیه حزب که حدود ۲۵ نفر بودند، آقایان مهندس غلامعلی فریور، دکتر عبدالله معظمی، دکتر حمید زنگنه، دکتر معاون(هر چهار نفر از وکلای دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)، حسین صدر، مهندس ناصر معتمد، مهندس عباس گزیده پور، مهندس علیقلی بیانی، مهندس امیر پایور، مهندس محسن عطایی، دکتر شمس الدین جزایری، مرتضی مصور رحمانی، مهندس نظام الدین موحد، حسین مکی، رحیم عطایی، مهندس مظفر عطایی زاده، دکتر محسن نصر، خان‌بابا ایروانی، دکتر کمال جناب، دکتر نعمت الهی، مهندس احمد زنگنه.

چند ماهی از تشکیل حزب نگذشته بود که حزب ملی میهن‌پرستان تحت رهبری دکتر کریم سنجابی و چند دکتر حقوق به حزب ما پیوستند. حزب میهن در شهرستان‌ها شعباتی داشت، مخصوصاً شعبه گیلان و خراسان آن دایر و فعال بودند. با این الحاق حزب ایران چند شعبه در شهرستان ها تاسیس کرد و مهم تر آنکه عده ای از جوانان پرشور وطن پرست و فعال و صمیمی(اسمعیل فرجاد، ابوالفضل قاسمی و ناصرالدین موسوی) به تهران آمدند و حزب از وجود آنها برخوردار شد.

تشکیل دادن حزب و تعریف یک مرام چیزیست و اداره حزب و پیش بردن مرام چیز دیگر است. در تاریخ سیاسی ایران، حزب ایران از جهات گوناگون قابل قیاس با سایر احزاب و تشکیلات سیاسی نیست، قطع نظر از خدماتی که در این دوران شصت سال انجام داده، از هر دو جهت در تاریخ سیاسی کشور نظیر ندارد. برای اینکه یک حزب در جامعه پیشرفت کند شرایط چندی لازم است:

اول- از حیث استمرار و محیط مساعد، با وصف تنگی ها و دشواری های بسیار محیط سیاسی ایران، بدین توضیح که در این دوران ۶۰ سال فقط در ۲۸ ماه حکومت ملی دکتر مصدق حزب آزادی سیاسی داشت، در بقیه احوال در سال‌های ۲۳ تا ۲۹ دستگاه امنیتی کشور به نحوی مانع فعالیت آزاد حزب بود، چرا رسد به دوران پس از کودتای انگلیسی-آمریکایی ۲۸ امرداد ۱۳۳۲، که پیوسته رسماً و علناً هر تظاهری ممنوع بود. ناگفته نماند که ایران در بدو تأسیس حزب ایران در اشغال قوای خارجی بود، چون نیروهای خارجی گرفتار جنگ با آلمان بودند که هستی شان را در خطر داشت، اگر کسی مزاحم عملیات جنگی آنها نمی شد، کاری به کارش نداشتند و به سیاست داخلی ایران توجهی نداشتند. گسترش اعتصابات مهندسین در نتیجه انتخاب مهندس فریور از تهران و آقایان دکتر معظمی، دکتر زنگنه، دکتر معاون و مهندس رضوی از شهرستانها و تاسیس حزب توده، دلیلی بر آمادگی مردم ایران برای متشکل شدن و طالب حکومت مردم بر مردم بود.

شرط دوم برای پیشرفت یک حزب این است که مرام حزب باید با خواسته ها و عقاید کلی مردم تطبیق کند و ترجمان احساسات درونی آنها باشد. مرام ما به حد کافی موضوع را داراست. حزب ایران از لحاظ مکتب سیاسی- عقیدتی و فلسفی مجهز بود و چنانکه میدانیم غیر از حزب توده سایر احزاب سیاسی ایران مکتب فکری تفصیلی منطبق با خواسته‌های مردم نداشتند، فقط طرفدار دموکراسی و یا مدافع تمامیت ارضی ایران و یا خواهان عدالت بودند، به علت همین مزیت بارز حزب توده بود که تعداد بسیاری از روشنفکران وطن پرست و کارمندان و کارگران ما غافل از پیروی بی چون و چرای اکثریت سران حزب توده از دولت شوروی با آن حزب پیوستند و بعدها متوجه شده و از آن کنار گرفتند.

آنچه از این تجربه به دست آمد نتیجه بسیار سودمندی بود و آن احساس ضرورت تدوین یک مکتب فلسفی- سیاسی مستقل و سازگار با اصول و عقاید حزب درباره آزادی و تمامیت ارضی ایران و عدالت اجتماعی و دموکراسی؛ تا آنان که عضویت حزب ایران را می پذیرند، تنها به سبب عشق به ایران و آرزوی سعادت ایرانیان نباشد، بلکه به حکم عقل ایمان آورند که راه رسیدن به سرفرازی ایرانیان و استقلال ایران، پیروی از مکتب فلسفی-سیاسی حزب ایران است، نه اینکه با نسیمی بیایند و از بادی بروند. سرانجام حزب پس از این تجربه و سرزنش این و آن به کار پرداخت.

علاوه مجموعه بروشور ها و دستور بحث ها راجع به عقاید حزب درباره آزادی و کار و داد، کتب مفیدی از فلاسفه اروپا از فرانسه یا انگلیسی ترجمه شده است که در تایید فلسفی آرای حزب ایران است که در عین استفاده از معارف مثبت عصری از هیچ یک از احزاب بیگانه کپی برداری نشده است. لذا این اصل که تشکیلات سیاسی باید مسلماً مکتب فکری معینی از Doctrine داشته باشند مقبول عامه گردید.

ناگفته نماند که این نشریات عقیدتی به جز از آنهاست که در مورد مسایل سیاسی و اقتصادی روز مانند 《 برچیدن بازک شاهی》( نوشته ی عبدالحسین دانشپور)، افشاگری عملیات ناروای شرکت غاصب نفت انگلیس( تحقیقات مهندس کاظم حبیبی)، ملی شدن صنعت نفت، پرسش های بی پاسخ( نوشته‌ی مهندس احمد زیرک زاده) نوشته و منتشر شده است.

براستی می توان ادعا کرد که این رسالات عقیدتی و کتب در خزینه فرهنگی مردم ایران جای خود را به دست آورده است، یک نتیجه ی غیر منتظره این راه و رسم حزب ایران درباره تدوین مکتب مستقل فلسفی- سیاسی خود، این که پس از تشکیل جبهه ملی به پیشوایی دکتر محمد مصدق ضرورت تدوین مکتب فلسفی سیاسی مستقلی برای جبهه ملی نیز احساس شد، در نتیجه بروشور دانش و آرمان به مثابه پایه فلسفی- سیاسی جبهه ملی از طرف حزب ایران به جبهه ملی تقدیم شد. در این نشریه نقش اصیل و اهم آرمان در مقابل علم بیان شده است تا بر اصالت آرمانی جبهه ملی برای بهترین استفاده از دانش در برابر اصالت رفاهی افراد بی درد در استخدام علم توجیه مستدلی عرضه دارد.

شرط چهارم که اگر از همه مهمتر نباشد، در ردیف مهمترین شروط است، داشتن تبلیغات صحیح و وسیع دامنه دار است و در حقیقت باید گفت در این مورد حزب ما کسری داشت. اداره حوزه ها و جلسات بحث و انتقاد روزنامه ها بازیچه نیست و برای همه جماعت ها میسر نمی شود. جلسات بحث و انتقاد گوینده می‌خواستند و مخصوصاً مطالب گفتنی جالب و جوان پسند احتیاج داشتند، ما به اندازه کافی نداشتیم و یا فاقد بودیم و بدتر از همه تهیه مطالب جالب مربوط به مرام یک حزب ملی که هم با خارجی ها و هم با دولت های داخلی در ستیز است، کار آسانی نیست. حزب وضع مالی رضایت‌بخشی هم نداشت. به عکس احزابی که به کمک خارجی فعالیت می‌کردند.

اداره‌ی روزنامه به مراتب مشکل‌تر بود، مخصوصاً چاپ آن کاری طاقت فرسا بود. انتشار یک روزنامه بدون غلط چاپی امکان پذیر نبود. رفقای حزبی گرفتار می شدند و تا نیمه شب آنها را مشغول می داشت. تازه صبح فردا می‌دیدیم روزنامه پر از غلط است.

پنجم، یکی از امتیازات بارز حزب ایران، اصالت فرد و مبارزه با فساد و جهل است. از نخستین روزهای تشکیل حزب نوشته‌جات آن مکرر یادآور شدند که تا فساد و جهل حکومت می کند، وضع قوانین بیهوده است، زیرا مجریان بی تقوا هر نوع قانونی را زیرپا می گذارند یا به نحوی به منافع خود تغییر و تفسیر می کنند تا با رشوه خواری آنان ناسازگار نباشد.

ما نمی‌توانیم این نکته را بدون خودستایی نگفته بگذاریم، افرادی که پا به حزب ایران میگذارند و افرادی که در این حزب گرد آمدند، همه و همه از برجسته‌ترین، پاکترین، متقی ترین وطن پرست ترین افراد این مملکت بوده و هستند. رفتار اکثریت افراد در دوره‌های خفقان بهترین نشانه‌ی این مدعاست. از تمام اعضا و حزب ایران، از بالا تا پایین که مصادر مشغل مهمی بودند تا به امروز که فعالیت آزاد غیرممکن شده است، بیش از چند نفر انگشت شمار از جاده درستی و راستی منحرف نشده اند.

نتیجه‌ی این طرز تفکر و حاصل این گفتار و نوشتار های مکرر این شد که به حمدالله در طول ۶۰ سال، همه افراد حزب ایران امتحان تقوای مدنی خود را دادند. نشانه آنکه هر که درستکار بود، آن را عضو حزب ایران می دانستند.

اصالت فرد امر بسیار مهمی است که در عداد اعتقادات حزبی این حزب است، به سبب عدم رعایت این اصل است که بسیاری از کسانی که در باطن قصدی جز سود خود ندارند، تظاهر به عقیده درست و زبان فروشی درباره عدالت و انصاف آزادی و غیر و اعلام عقاید صحیح، خود را در صفوف خدمتگزاران مردمی قلمداد می‌کند و در فرصت مناسب مقاصد خود را محقق می سازند.

باری با توجه به تمام این اعتقادات و مشکلات، حزب ایران کم و محکم قدم برمی داشت و به جلو می رفت. مطالب روزنامه های حزب با مطالب روزنامه های حزب توده برابر می کرد. حزب ایران خواستار عدالت اجتماعی و ریشه کن کردن فساد و نجات مملکت از فقر و بیرون آوردن آن از چنگال استعمار است. فرق عمده حزب ایران با حزب توده، در این است که آنها این مقاصد را به طور آشکار و یا در لفافه جملات با کمک دولت شوروی می خواستند، در صورتی که حزب ایران به‌دست و همت مردم ایران می خواست.

با تشکیل شاخه کارگری، عده زیادی از کارگران و تکنسین‌های راه‌آهن و دخانیات که در آن موقع قدرت مطلق ایستادی حزب توده بود، حدود ۴۰۰ نفر از کارگران و تکنسین‌های راه آهن و دخانیات که تفکر ملی داشتند، به حزب ایران پیوستند و برای تجهیز فکری و حیاتی آنها جلساتی ترتیب داده شد.

حمایت آنها در مقابل حملات کارگران شورای متحده در محل کار که هم از جهت تجهیزات مالی و تعداد بر حزب ایران برتری داشت، یکی از مشکلات حزب ایران بود. به منظور پرهیز از آنکه سد راه حزب ایران می شدند، به خصوص از نظر سیاسی، وقایع آذربایجان و سوءسیاست دولت از نظر خارجی و روشهای مدبرانه، حزب به مانور سیاسی دست زد و با حزب توده ائتلاف موقت کرد که برای بسیاری تعجب‌آور بود. این عمل یک اشتباه بزرگ تاکتیکی حزب ایران بود، چه روش سیاسی حزب همیشه فراغت و احتراز از بستگی به یک سیاست خارجی بود و ائتلاف با حزب توده هرچند تدبیر روز بود، ولی یک نوع شکستن عهد تلقی می شد.( ولو در مدتی کوتاه)

این ائتلاف مشکلات و گرفتاری‌های زیادی برای حزب ایران به وجود آورد، اکثر اعضای حزب ترک ائتلاف را طالب بودند و مخالفین سرسخت که در جناح راست حزب بودند، جدا شدند و حزب دیگری به نام وحدت ایران تشکیل دادند که دیری نپایید.

با تلاش سرسختانه اعضای حزب و حقیقت جویی و درک اعضا از موقعیت، حزب از پاشیدگی نجات یافت، صرف نظر از زیان هایی که در اثر ائتلاف با حزب توده برای حزب ایران پیش آمد، پای حزب را به سوی ماجرای فرقه دمکرات آذربایجان کشاند.

حزب دموکرات آذربایجان که داعیه‌ی جدا شدن آذربایجان از ایران داشت و دولت شوروی پشتیبانی می‌کرد، سربازهای فرقه دمکرات که اغلب سرباز روسی بودند تا شریف آباد قزوین پیشروی کرده بودند و حزب توده با نهضت پیشه وری هماهنگی می‌کرد. تدبیر و تاکتیک حزب ایران در این بود که با جلب محبت و همفکری سعی کند که فرقه دموکرات حزب محلی نیست و خواسته هایش مقدمه‌ای برای کمک به تمامیت ایران در مبارزه با استبداد و یاری تمام مردم ایران است. با دراز کردن دست دوستی در بیانیه های خود اعلام کردیم که فرقه دموکرات درصدد جداکردن آذربایجان نیست، به پیشه وری و دکتر جاوید آموختیم که برنامه اصلاحی خود را به برنامه‌های اصلاحی حزب ایران در اصلاحات و مبارزه با استبداد تطبیق دهند و خواسته های خود را برای تمام ایران بخواهند، نه فقط برای آذربایجان، این تدبیر با تشکیل جبهه احزاب آزادی خواه موثر واقع شد و مسئله جدایی آذربایجان با اقدامات دولتی منتفی گردید. والّا به آسانی ارتش فرقه دموکرات از ایران عقب‌نشینی نمی کرد.

در اثر این ائتلاف موقت حمله فراوانی به حزب ایران شد. اما حزب اصول عقاید و ثابت خود را از دست نداد، تا تا موجبات ائتلاف در اثر اقدامات خلاف و شکستن قول و قرار از طرف حزب توده و رفتارش با کارگران و تکنسین‌های عضو حزب ایران کمتر از ۶ ماه شکسته شد و روش قبلی خود را در پیش گرفت، چنانکه هنگام طرح مقاوله‌نامه‌‌ی قوام ستاد چیکف در مورد بهره برداری از نفت شمال حزب ایران مخالفت خود را علیرغم حزب توده ابراز کرد که سپردن ذخایر نفت ایران به دست بیگانگان مردم را از تهی دستی نجات نمی‌دهد، آنجا که نفت استخراج نشده است، ایرانیان بر روی طلای سیاه گرسنه جان می دهند و آنجا که استخراج می شود در کنار طلای مذاب گفت نمی میرند، خوشبختانه مجلس پانزدهم این مقاوله‌نامه قوام‌ساد چیکف را رد کرد و به حزب ایران این فرصت را داد تا در حماسه مصدق نقش اصلی را بازی کند.

حزب ایران تاکنون چه کرده است؟

همان‌طوری که در مقدمه ذکر شد، یکی از عوامل اصلی برای تضمین بقای هر ملت و هر حزبی، پایداری و اصول عقاید و آداب و رسوم مقدسی است که جنبه‌ی عقیده به خود میگیرد. حزب ایران همیشه با هر امری که مخالف مصالح و منافع ملت ایران و همچنین استقلال و تمامیت ارضی بوده و از هرگونه انحراف، مخالفت و نکوهش کرده است. اکنون فعالیت های حزب:

۱- اعلامیه حزب مورخ اول بهمن ماه ۱۳۳۵:

در مخالفت با حمله ی اسرائیل، فرانسه و انگلستان به کشور باستانی مصر به بهانه و جرم ملی کردن کانال سوئز که ناشی از تاسی به ملت ایران در ملی کردن صنایع نفت بود. آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا و دالس، وزیر خارجه آن، در ژانویه ۱۹۵۷ سیاست جدیدی حاکی از استقلال سیاست آمریکا در خاورمیانه و پیروی نکردن از سیاست امپریالیسم و کلونیالیسم انگلستان و فرانسه در حمله به مصر و احترام حقوق بشر و آزادی و استقلال ملل اعلام کردند که در مسئله حمله به مصر اعمال گردید. حزب آن قسمت از این دکترین را که تقبیح سیاست‌های استعماری بود تایید کرد و خط مشی کلی خود را نیز ضمن آن تشریح نمود.

۲- مخالفت حزب ایران با واگذاری امتیاز نفت شمال به شوروی:

در سال ۱۳۲۳ هنگامی که کافتارادزه، معاون کمیساریای خارجه شوروی، از دولت ایران واگذاری امتیاز نفت شمال را به دولت متبوع خود خواستار شد و پافشاری می نمود و حزب توده شدیداً از آن دفاع می کرد و معتقد بود برای حفظ موازنه سیاسی امتیاز نفت شمال به روس‌ها واگذار شود، حزب ایران در شماره ۱۴ روزنامه ارگان خود شفق مورخ ۱۳۲۶/۹/۶ چنین بیان کرد:《 حزب ایران معتقد است که در شرایط حاضر هیچ گونه امتیازی به هیچ یک از دول یا شرکت های بیگانه برای منطقه معینی داده نشود و به طور کلی استخراج نفت ایران در نقاط استخراج نشده و حتی در نقاط استخراج شده که برخلاف میل و منافع ایران امتیاز آن واگذار شده، اولین فرصت بایستی شرکتی تشکیل شود که لااقل ۵۱% از سهام آن متعلق به ایران و ۴۹ درصد بقیه بین دو قلو استخراج کننده نفت و حتی‌الامکان به طور مساوی تقسیم گردد.

۳-ابسترکسیون اقلیت دوره چهاردهم:

حزب ایران به پیروی از عقاید خود در سال ۱۳۲۴ چون روش دولت وقت را به کلی مغایر عقاید و روش خود می دانست، با ابسترکسیون اقلیت دوره چهاردهم که به رهبری دکتر محمد مصدق انجام گرفت، موافقت نمود و مدافع آن بود.

۴- مخالفت حزب ایران با تشکیل کمیسیون سه جانبه:

در اواسط سال ۱۳۲۴، در کابینه مرحوم حکیم الملک که به صداقت شهره داشت، متفقین پیشنهاد تشکیل کمیسیون سه جانبه را به دولت ایران دادند. این پیشنهاد شامل آن بود که کمیسیونی از طرف آمریکا و شوروی و انگلستان تشکیل شود و به مسائل مورد اختلاف و معضلات امور مربوط به ایران منجمله مسئله آذربایجان رسیدگی نماید، علت این پیشنهاد قصد مماشات آمریکا و انگلستان با شوروی بود. حزب ایران تشکیل این کمیسیون را یک نوع قیمومیت تلقی کرد و آن را لطمه جبران ناپذیر به حیثیت ملی ایران و موجب ریشه‌کن ساختن استقلال ایران می دانست، لذا کمر مخالفت با آن را بربست. در این مسئله شادروان دکتر مصدق برای عقیم ساختن نقش و فکر تشکیل کمیسیون در مجلس چهاردهم پیشقدم بود.

۵- مخالفت حزب ایران با مجلس موسسان فروردین ۲۹:

هدف شاه از تشکیل این مجلس ایجاد اختیاراتی برای خود بود و حزب ایران نظر به اینکه قانون اساسی را اصیل ترین سند مشروطیت و خون‌بهای شهدای راه آن بود، به هیچ وجه با این امر موافقت نکرد تا کوچکترین تغییری در قانون اساسی و این سند معتبر و اصیل مشروطیت داده نشود.

۶- حزب ایران و جبهه ملی:

اساس و پایه تشکیل جبهه ملی ایران در تحصن به دربار گذاشته شد و حزب ایران یکی از پایه‌های اصلی این تحصن و جزو پیشگامان به شمار می آید، لذا در تشکیل جبهه ملی نیز جزو موسسین اصلی قرار گرفت و همکاری هایی را با دکتر مصدق، پیشوای جبهه ملی، داشت و علاقه و نظرات خود را در این مورد ابراز نمود که جبهه به صورت همکاری و همگامی کلیه دسته‌جات ملی و شخصیت های بالای ملی باشد، نه آن که به صورت حزب عمل نماید، چه احزاب متشکله هر کدام معتقد به استقلال خود بودند.

۷- ملی شدن صنعت نفت ایران:

پس از تصویب قانون استیفای حقوق ملت ایران از شرکت نفت جنوب، دولتهای مسامحه کار بلاخره برای تشکیل عدم رضایت مردم ایران از حق مختصری که به ایران تعلق می گرفت، مذاکره با شرکت سابق نفت را آغاز کردند. حزب ایران تصمیم گرفت در این مورد مطالعات و نظرات خود را که به حال کشور مفید است اعلام نماید. حزب ایران برای بررسی این امر مطالعاتی لازم داشت.

منابع اولیه‌ی این مطالعه ابتدا بیلان مختصری بود که در روزنامه اطلاعات آن روز منتشر شد و چیز مهمی از آن مفهوم نمی شد، تا اینکه بیلان‌های رسمی شرکت سابق در مجلات نفتی دنیا به دست آمد و کتابها و مجلاتی که راجع به نفت و قیمت و میزان استخراج جهانی آن منتشر می‌گردید به دست آمد. مطالعه و تحقیق در این مورد به عهده زنده یاد مهندس کاظم حسیبی، عضو کمیته مرکزی حزب، از مهندسین دانشمند، استاد دانشگاه تهران و بسیار تیز بین محول گردید. مطالعات یک ساله زنده یاد مهندس حسیبی موجب اثبات اقدامات خلاف قانون و قرارداد و افشاگری های زیاد از عملیات شرکت سابق نفت و مدارک غیر قابل انکاری که شامل تجزیه و تحلیل دقیق و کامل قرارداد الحاقی بود، گردید که در دوره پانزدهم مرحوم حسین مکی که خود یکی از موسسین اولیه حزب بود و به عللی از حزب کناره گرفته بود و به وکالت از اراک در دوره پانزدهم انتخاب شده بود، هنگام طرح مسئله نفت و مخالفت با قرارداد معروف به “گس-گلشاییان” با نطق مفصل چند روزه ی خود در آخرین روزهای دوره شانزدهم به اختتام آن دوره و عدم تصویب قرارداد الحاقی انجامید.

دولت وقت با تصور اینکه لایحه را هر چه زودتر به تصویب برساند، آن را در روزهای آخر عمر مجلس شانزدهم مطرح کرد و مکی از حزب ایران در این مورد کمک خواست و حفظ تصمیم گرفت تمام مطالعات خود را در اختیار ا گذارد تا دوران مجلس را به صحبت به پایان رساند، خوشبختانه چون مطالعات زیاد و کامل بود و توسط مرحوم حسینی به پشت تریبون مجلس برای آقای مکی ارسال می‌شد، عمر مجلس با نطق مکی به پایان آمد و مجال تصویب قرار داد “گس-گلشاییان” نشد و بر اثر تجدید انتخابات تهران و راه یافتن ملیون به مجلس با رهبری دکتر مصدق با مطالعات انجام شده، شعار صحیح و غیر قابل ایراد “ملی کردن صنعت نفت” در سراسر ایران مطرح گردید که همگی از آن واقفند. این شمه ای از فعالیت های حزب ایران بود. در خاتمه این مقاله به جاست که از موسسین و اعضای فعال و صدیق حزب ایران که اکنون در میان ما نیستند، یاد کرده و درود بفرستیم.

 جاوید باد ایران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *